Günümüzde hızla büyüyen kentler, artan yapı yoğunluğu ve betonlaşma nedeniyle doğal alanlarla olan bağını önemli ölçüde kaybediyor. Bu durum, hem yaşam kalitesini düşürüyor hem de çeşitli çevresel sorunları beraberinde getiriyor. Şehirlerde gerçekleştirilen peyzaj/çevre düzenlemeleri, doğayla yeniden bağ kurmanın ve estetik-fonksiyonel açık alanlar inşa etmenin en etkili yöntemlerinden biridir. Adana merkezli AEC Design, mimar ve mühendislerin peyzaj ve çevre düzlemelerindeki rolünü anlattı.
Şehir Planlamasında Peyzaj Mimarlığının İşlevi
Peyzaj ve çevre düzenlemesi, bitkisel öğelerle yeşil alanlar kurmanın yanı sıra doğayla uyumlu, estetik ve işlevsel dış mekânlar tasarlamaktır. Bu konuda mimar ve mühendislere büyük görevler düşer.
Mimarlar, doğal çevreyi dikkate alarak ve bilimsel ilkeler doğrultusunda geliştirdikleri insan odaklı çözümlerle mekânın estetik ve işlevsel kimliğini biçimlendirir. Bu kapsamda;
Yapı ile çevresi arasında uyumlu geçişler kurarak mekânsal bütünlüğü sağlarlar.
Erişilebilir, kullanışlı ve davetkâr açık alanlar tasarlarlar.
Peyzaj mimarlarının katkısıyla; görsel denge, doku uyumu ve alanın karakterine uygunluk gibi tasarım ölçütleri projeye entegre edilir.
Mühendisler ise bu tasarımların uygulanabilirliğini ve sürdürülebilirliğini garanti altına alır. Drenaj sistemlerinden sulama altyapılarına, zemin stabilitesinden malzeme seçimlerine kadar pek çok teknik detay mühendislik bilgisiyle şekillenir. Mühendislerin, özellikle çevresel etkilerin azaltılması ve kaynakların verimli şekilde kullanılması gibi hususlardaki faydaları son derece değerlidir.
Peyzaj ve Çevre Düzenlemeleri Neden Önemlidir?
Mimarlar ile mühendisler tarafından planlanan peyzaj düzenlemeleri, çevresel, sosyal ve ekonomik açıdan çok yönlü faydalar sağlar. Kentlerde yeşil alanlar, ekolojik dengeyi korumakla kalmaz, aynı zamanda bireylerin fiziksel ve ruhsal sağlığını destekler. Peyzaj düzenlemelerinin sağladığı avantajlar şu şekilde sıralanabilir:
Hava kalitesini iyileştirir.
Kentsel ısı adası etkisini azaltır.
Yağmur suyunun doğal yollarla yönetilmesini destekler.
Biyolojik çeşitliliğin ve ekosistem hizmetlerinin devamlılığına katkı sağlar.
Taşınmazların değerini artırır, enerji tüketimini ve sel riskini azaltır.
İnsanların doğayla temas kurabileceği, dinlenip sosyalleşebileceği, psikolojik iyilik durumunu destekleyen ve kentsel yaşam kalitesini artıran nitelikli açık alanlar yaratır.
Tüm bu faydalarıyla peyzaj düzenlemeleri, yaşanabilir kentsel çevrelerin yanı sıra sosyal ve ekonomik sürdürülebilirlik ilkelerinin de ayrılmaz bir parçasıdır.
Çevre ve Peyzaj Düzenlemesi İçin İzlemesi Gereken Adımlar Nelerdir?
Peyzaj ve çevre düzenleme projelerinde mimar ve mühendislerin iş birliği, estetik, işlevsel ve çevreye duyarlı yaşam alanlarının tasarlanmasını mümkün kılar. Doğayla bütünleşen sürdürülebilir uygulamalar ancak disiplinler arası bir yaklaşımla hayata geçirilebilir. Bu doğrultuda izlenmesi gereken temel adımlar şunlardır:
İhtiyaç Analizi ve Hedef Belirleme
Projenin amacı, kullanıcı profili ve fonksiyonel gereksinimler netleştirilir.
Alanın nasıl kullanılacağı ve hangi çevresel hedeflerin gözetileceği belirlenir. (Örneğin; yağmur suyu yönetimi, yeşil alan oranı, karbon ayak izi azaltımı vb.)
Alan Analizi ve Arazi Etüdü
Zemin durumu, topoğrafya, toprak yapısı, su kaynakları, mevcut bitki örtüsü ve iklimsel koşullar değerlendirilir.
Mevcut altyapı, ulaşım bağlantıları ve çevresel etkiler dikkate alınır.
Gerekirse jeolojik ve hidrolojik raporlar hazırlanır.
Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED)
Projenin doğal çevre üzerindeki etkileri analiz edilir.
Doğal dengeyi korumaya yönelik; erozyon kontrolü, taşkın riski yönetimi ve ekosistemlerin sürdürülebilirliği gibi unsurlar göz önünde bulundurulur.
İhtiyaç duyulduğunda yasal ÇED raporu hazırlanır.
Planlama ve Tasarım Süreci (Peyzaj Planlaması)
Mimarlar ve peyzaj mimarlarıyla iş birliği içinde, çevresel duyarlılığı yüksek ve sürdürülebilirlik odaklı bir tasarım yaklaşımı geliştirilir.
Geçirgen zeminler, yerel bitki seçimi, yaya yolları, dinlenme alanları, su sistemleri gibi tüm unsurlar bütüncül şekilde planlanır.
Malzeme ve Sistem Seçimi
Doğaya zarar vermeyen, uzun ömürlü malzemeler tercih edilir.
Sulama, aydınlatma ve yağmur suyu geri kazanımı gibi teknik altyapı sistemleri, çevresel verimlilik ve kaynak tasarrufu esas alınarak planlanır.
Altyapı ve Uygulama Planlaması
Altyapı ihtiyaçları, drenaj sistemleri, elektrik bağlantıları ve sulama hatları gibi unsurlar dikkate alınarak projelendirilir.
Uygulama sıralaması ve lojistik süreçler, etkin bir yönetim için optimize edilerek düzenlenir.
Uygulama ve Denetim
Projenin sahada doğru şekilde hayata geçirilmesi sağlanır.
İş güvenliği, çevre koruma ve kalite standartlarına uygunluk, özenle izlenir ve denetlenir.
Gerektiğinde peyzaj mimarlarıyla birlikte uygulama aşamaları takip edilir.
Bakım ve İzleme Planı Oluşturma
Peyzaj alanının sürekliliği için bakım periyotları, sulama ihtiyaçları ve mevsimsel değişikliklere göre planlamalar yapılır.
Sistemin performansı düzenli olarak takip edilir ve gerekirse iyileştirme çalışmaları uygulanır.
